U Narodnom muzeju Srbije u Beogradu otvorena je 14.2.2023. izložba “Nadežda Petrović – modernost i nacija” na jubilej – 150 godina od rođenja umetnice, autora postavke prof. dr Lidije Merenik i prof. dr Igora Borozana, uz podršku muzejske savetnice Evgenije Blanuše i kustoskinje Jasmine Cukić u prisustvu visokih zvanica – direktorke Narodnog muzeja dr Bojane Borić Brešković, ministarke kulture u Vladi Republike Srbije Maje Gojković, koja je uz prigodan govor izložbu proglasila otvorenom. Autori izložbe su najavili da će tekuće godine izložba gostovati u Sloveniji, autorkinom rodnom mestu – Čačku, Nišu i Banjaluci.
Slike koje se većim delom svrstavaju u modernistički eskpresionizam, sa impresionističkom epizodom, tematski prikazuju pejzaže i portrete, prizore iz naroda i njegove tradicije, u kojima slikarka postiže autentičan i prepoznatljiv izraz, sasvim jednstven na likovnoj sceni Srbije s početka XX veka. Predstavljene su i autorkine amblematske slike poput Autoportreta (1907) i Kosovskih božura – Gračanice (1913). Nadežda Petrović je prva srpska fotografkinja, te su na izložbi predstavljeni i njeni uvećani fotografski pozitivi. U govoru na otvaranju ukazano je na njen pedagoški rad, kao i na borbu za rodnu ravnopravnost.
Izložba je otvorena u osvit Dana državnosti Republike Srbije i posvećena jednoj od vodećih umetničkih heroina srpske istorije, čiji aktivizam na nacionalnom sabiranju i emancipovanju podjednako nadahnjuje kao i umetnički opus.
Autorka putuje po Srbiji početkom XX veka i slikama beleži ljude, predele. Čuven je njen rad, na polju nacionalnog preporoda i osvešćenja, poput inicijative za organizovanje Prve jugoslovenske umetničke izložbe (1905), osnivanja Kola srpskih sestara (1903) ili organizovanja prve slikarske kolonije u Sićevu (1905), koja je i danas aktivna i nosi ime Nadežde Petrović. Otud i podnaslov izložbe “Modernost i nacija”, koji donosi dva pojma najčešće tumačena kao suprotstavljena, ali oni se u liku i delu Nadežde Petrović na jedinstven način spajaju.
U tehničkoj izvedbi, dizajneri izložbe su se opredelili za braon boju zidova i dva polukružna pano-zida u središtu galerijskog prostora, od kojih početni desni osim slika u unutrašnjem delu, prikazuje uvećanu Nadeždinu fotografiju, naslov izložbe i fotodokumentarnu biografiju realizovanu u vidu spiralne vremenske lente. Na drugom, levom polukružnom pano-zidu prikazana je uvećana Nadeždina fotografija sa bolničkom opremom, koja ukazuje na njen herojski kraj u bolnici u Valjevu i period u kojem je tokom Prvog svetskog rata kao bolničarka brinula o borcima bolesnim od tifusa, bolesti od koje je i sama umrla 1915.
Biografija: Nadežda Petrović rođena je 11. oktobra 1873. godine u Čačku, gde su njeni roditelji bili na učiteljskoj službi. Zbog očevog posla i daljeg školovanja dece porodica se vratila u porodičnu kuću u Beogradu (1884).
Nakon završetka Više ženske škole, Nadežda Petrović postaje učiteljica crtanja uz uporedo pohađanje časova slikanja kod Đorđa Krstića i Kirila Kutlika. Ni Krstić ni Kutlik nisu ostavili mnogo traga na njena kasnija slikarska opredeljenja, ali je činjenica da je Krstić bio taj koji je ohrabrio da ode na umetničke studije u Minhen. Uticaj likovnih pedagoga Antona Ažbea i Juliusa Ekstera, kao i umetničke klime zatečene u Minhenu (1898-1902), profilisali su njen slikarski put, pre svega otvorenost ka nemačkom ekspresionizmu, tako da i nakon povratka u Srbiju pasionirano slika u maniru energičnog ekspresioniste.
Radila je u školi, pisala o izložbama, događanjima u kulturi, politici, nastojeći da i na taj način doprinese napretku društva u celini. Društveni aktivizam Nadežde Petrović započinje učešćem u osnivanju humanitarne organizacije Kolo srpskih sestara (1903) i nošenjem pomoći u krajeve neoslobođene od otomanske okupacije.
Istovremeno, kreće i u velike poslove oko organizovanja Prve jugoslovenske umetničke izložbe (1904) i osnivanja prve likovne kolonije na Balkanu u Sićevu (1905). To je period njenog najplodnijeg stvaralaštva (Srbijanska faza, 1903-1910), koji je iznedrio antologijska dela nastala direktno u prirodi – Žetva, Resnik, Prizrenka (Ciganka), Žena sa crvenim šalom, Kaluđer, Čobanin, Autoportret, Dereglije na Savi…
Puna entuzijazma odlazi na studijski boravak u Pariz (1910), posećuje muzeje, salone i ateljee, izlaže na Salonu. Želju da svoj umetnički život veže za Pariz raspršile su porodične tragedije i nastupajući ratovi.
Tokom balkanskih i Prvog svetskog rata (1912-1915), Nadežda Petrović bila je dobrovoljna bolničarka. Negujući ranjenike, slikajući ruševine, oficire, šator vojne bolnice i brinući o obolelima od tifusa, i sama je obolevši od tifusa, preminula 3. aprila 1915. godine u Vojnoj bolnici u Valjevu.